Hamsi (Engraulis encrasicolus), Hamsigiller (Engraulidae) familyasına ait, küçük boyutlu, ekonomik değeri yüksek bir balık türüdür. Genellikle sürüler halinde yaşar ve hem Karadeniz hem de diğer denizlerde bol miktarda bulunur. Türkiye'de özellikle Karadeniz Bölgesi mutfağının vazgeçilmezlerindendir.
Engraulis encrasicolus, dünya genelinde farklı coğrafyalarda farklı alt türlere ayrılabilir. Bu alt türler genetik farklılıklar, morfolojik özellikler ve coğrafi dağılım gibi faktörlere göre belirlenir.
Hamsi, geniş bir coğrafyada yayılım gösterir. Başlıca yaşam alanları şunlardır:
Sıcak ve ılıman denizlerde, kıyıya yakın sularda ve açık denizlerde yaşayabilirler. Göç etme eğilimleri vardır ve mevsimsel olarak farklı bölgelere doğru hareket edebilirler.
Hamsi, plankton ile beslenir. Özellikle fitoplankton ve zooplankton gibi mikroskobik organizmaları filtre ederek beslenirler.
Hamsi, genellikle ilkbahar ve yaz aylarında ürer. Dişi hamsiler, suya yumurta bırakır ve erkekler de spermlerini suya bırakarak döllenmeyi sağlarlar. Yumurtalar pelajik (suda serbest yüzen) özelliktedir. Yumurtadan çıkan larvalar planktonlarla beslenerek büyürler.
Hamsi, besin zincirinde önemli bir yere sahiptir. Hem planktonlarla beslenerek plankton popülasyonlarını kontrol ederler, hem de daha büyük balıklar, deniz kuşları ve deniz memelileri için önemli bir besin kaynağıdır.
Hamsi, dünya genelinde önemli bir ticari balık türüdür. Özellikle Türkiye, İspanya, İtalya ve Fransa gibi ülkelerde yoğun olarak avlanır ve tüketilmektedir.
Hamsi popülasyonları, aşırı avlanma, kirlilik, iklim değişikliği ve habitat kaybı gibi çeşitli faktörler nedeniyle tehdit altındadır. Bu nedenle, sürdürülebilir avcılık yöntemlerinin uygulanması, deniz kirliliğinin önlenmesi ve ekosistemlerin korunması hamsi popülasyonlarının devamlılığı için önemlidir.
Hamsi, özellikle Karadeniz Bölgesi'nde kültürel bir simge haline gelmiştir. Mutfak kültüründe önemli bir yere sahip olmasının yanı sıra, folklor ve sanat eserlerinde de sıkça yer alır. Farklı yörelerde farklı pişirme yöntemleriyle hazırlanan hamsi yemekleri, yöresel kimliğin bir parçasıdır. Örneğin hamsili pilav, hamsi tava, hamsi kuşu gibi.